سفارش تبلیغ
صبا ویژن

خانه ویرایش و نگارش / خانه کتاب

ویرایش مقاله، کتاب، پایان نامه + تولید محتوا پذیرفته می‎‏‌شود. 09191515288 https://b2n.ir/h00299

ابوالحسن نجفی

نقدی بر غلط ننویسیم

دکتر احمد رضا بهرام پور عمران - بخش اول

 

«غلط ننویسیم » (1366) ، اثرِ استاد ابو الحسن نجفی در زمرة آثاری است که از همان آغاز انتشار در کانون توجه متخصّصان زبان فارسی و مخاطبان عام قرار گرفت. این واقعیّت را از فراوانی نقد ها و همچنین شمارگان و تعدّد چاپ اثر می‌توان در یافت. سبب این توفیق را علاوه بر گرانقدری اثر، تا حدّی در ارجمندی جایگاه نویسنده نیز می توان جستجو کرد. عمده انتقادهایی که تا به حال به اثر شده، عبارت اند از:


1-لغزش هایی در تعیین قدمت پاره ای از واژه ها و تعابیر.

2-نداشتن وحدت رویّه در اصل روایی یا نارواییِ کاربردِ برخی واژه ها و تعابیر.

3-سخت گیری در باب زبان روز و نادرست دانستن استعمال غلط های مشهور.

4- کاستی دیگری که می توان به موارد یاد شده افزود، منابع بسیار اندک از ادبیات معاصر است که از مرور کتابنامه می‌توان به آن پی برد.

از مزیّت های کتاب می توان به این موارد اشاره کرد:

1-نگاه علمی و زبان شناسانه به زبان

2-منابع موثّق و نسبتاً فراوان

3- نگرش تاریخی به کاربردِ واژگان

3-نگرش نو و نیاز سنجی در عرصة مطالعات زبانی و ادبی؛ هر چند در سدة اخیر کارهای پراکندة فراوانی در قالب مقاله و برنامه های رادیویی در این باب انجام پذیرفته بود، اما هیچکدام از چنین اهمیّتی برخوردار نبود.

5- تسلّط نویسنده بر زبان فرانسه که به خصوص در شناخت تعابیر و ساختارهای گرته برداری شده ضروری است. 

سعی نویسنده بر آن بوده تا با نشان دادن شکل درست و نادرست واژگان و تعابیر زبان فارسی، تا حدّ امکان از گسترش نادرستی ها در زبان فارسی جلوگیری کند. حقیقت امر آن است که مواجهة آمرانه و تجویزی با مقولة زبان، به خصوص در حیطة مقابله با «غلط های مشهور» چندان راه به جایی نبرده است. از همین رو برخی پس از نشر «غلط ننویسیم»، یاد آور شدند که:«اجازه بدهید غلط بنویسیم»! این گروه که اغلب زبان شناس اند، معتقد بودند و هستند که زبان مقوله ای ا ست اجتماعی و این مردم هستند که درستی ها و نادرستی های آن را تعیین می-کنند و هر دگرگونی و خلاف هنجاری، از سر ضرورتی ا ست. 

چکیدة نگاه این گروه را در عبارتِ «غلط مشهور بهتر است از صحیح مهجور» می توان خلاصه کرد. اختلاف ها بیشتر آنجا اهمیت می یابد که با «صحیح های نه چندان مهجور» و یا «غلط های نه چندان مشهور» مواجه می شویم. البته اگر بخواهیم از افراط و تفریط ها بپرهیزیم، باید بگوییم که: غلط، غلط است و از همین رو اشاره به نادرستی یک واژه یا تعبیر، ضروری ا ست. اگر چه عموم مردم همچنان همان شکل نابهنجار را به کار ببرند.

نکتة دیگر آن که جدا از عموم مردم، چرا نویسندگان و قشر کتاب خوان نیز باید آن غلط را غلط بنویسند و بخوانند! بنابر این، دستِ کم می توان با پیشنهاد شکل درست، به تصحیح نسبی نادرستی ها پرداخت و یادآور شد تا دیگران نیز شکل درست یا درست تر آن را به کار ببرند. با این رویکرد، زبان فارسی در دراز مدت، خود سرنوشت خویش را تعیین خواهد کرد. فایدة دیگر این یادآوری ها آن است که دست کم از نادرستی چنین کاربردهایی آگاه می شویم و دچار جهل مرکب نخواهیم شد. 

اگر انصاف داشته باشیم، اعتراف خواهیم کرد که با توجه به اقبال عمومی به غلط ننویسیم (که تا به حال هجده بار چاپ شده و شمارگان هر بار آن نیز پنج هزار تا هشت هزار نسخه بوده)؛ نویسنده توفیق یافته در اصلاح نادرستی های زبان فارسی معاصر سهمی مؤثر داشته باشد. گفتنی است که نقد و نظر در باب این اثر گران قدر، پس از سه دهه همچنان ادامه دارد. 

آخرین این ارزیابی ها جلسه ای بود که اسفند ماه 1392 در «انجمن ویراستاران دفتر فنی ترجمه» با حضور استادانی چون: محمد رضا باطنی،منوچهر بدیعی، نصرالله پورجوادی و مؤلف برگزار شد. منتقدان همچنان همان انتقادها را وارد می دانستند و مؤلف نیز در این جلسه اشاره کرد که در آینده کتاب با ویرایشی جدید منتشر خواهد شد. او همچنین به روا داشتن پاره ای از تعابیر که پیش تر کار بردن شان را روا نمی دانسته، اشاره کرده است. از جمله این موارد: «بستگی دارد»، «روی کسی حساب کردن» «آتش گشودن» (روزنامة شرق، 12 اسفند 1392، ص 10). 

نویسندة این سطور، طیّ سالیانی که به کرّات به این اثر مراجعه داشته و از آن بهره گرفته، با لغزش هایی مواجه شده که با احترام به ساحت استاد، در ادامه به مهم ترین آنها اشاره خواهد شد. یادآور می شویم که اغلبِ این لغزش ها در حیطة تعیین قدمت کاربردِ واژه ها رخ داده است.

اتراک و اکراد: آورده اند: «از دوره صفویه که بسیاری از اسم های غیر عربی و فارسی را تصنّعاً به شیوه جمع مکسّر عربی می بستند، عادت شده است که نام بعضی از قوم ها و گروه های نژادی را به صورت زیر جمع ببندند:

ارمنی: ارامنه / ترک: اتراک / ترکمان: تراکمه / کرد: اکراد / لر: الوار

و در ادامه افزوده اند: «در زمان صفویه به گروهی از تبریزی های مهاجر که ساکن محلّه ای در اصفهان بودند تبارزه می گفتند و حتّی درباره صائب، شاعر بزرگ آن زمان، نوشته اند که «از تبارزه اصفهان بود»! » (5- 134)

نخستین بار که این مطلب را خواندم، از خاطرم گذشت که دستِ کم در جهانگشای جوینی واژه «اتراک» را دیده ام و بیتی از مثنویِ مولوی را به یاد آوردم:

یل اندر خانه تاریک بود 

عرضه را آورده بودندش هُنود

(72:3)

امّا نمی دانستم که بعدها به نتایج شگفت آوری خواهم رسید. در سه متنِ منثورِ متعلّق به قرن پنجم، که به عللی به آنها مراجعه کرده ام، جمع «ترک» به صورت مکسّر آمده است. در الصیدنه فی الطّبِ ابوریحان بیرونی (440- 362ه .ق) که متنی است عربی، ذیلِ «اطریه» که نوعی حلوا بوده، آمده: «إنّه طعامٌ یتّخذه الاتراکُ من اللّحم المدقّق ...» (60). در برگردانِ کهنِ این اثر به فارسی آمده: «و گفته اند طعام ترکان است.» (صیدنه 71:1). 

در کشف المحجوبِ هجویری نیز هنگامِ اشاره به تلقّی از «حُبّ» در اصناف و اقوامِ مختلف، آمده است: «و (حبّ) عند الأتراکِ اَشهَرُ من الفتراک» و (حبّ و عشق) به نزدیک ترکان مشهورتر است از آلت سواریِ ایشان (452). و می دانیم که این اثر در نیمه دومِِ قرنِ پنجم نگاشته شده است. در دیوانِ ابوالفرج رونی، که سالِ مرگش را میان سال های 492 تا 508 دانسته اند، این ابیات آمده:

عــزم او بــاره گـرم کـرد هـمـی 

در فـراز و نـشـیــب چــون اتــراک(66)

اطرارِ سرایش همه با حکمت لقمان 

اتراکِ سپاهش همه با حشمتِ افشین(96)

این کاربرد در قرون بعد شیوع بیشتری یافته، به گونه ای که در قرن های هفتم وهشتم، در اغلب آثار تاریخی و جغرافیایی سرزمین های اسلامی، جمع «ترک» و «کرد» به صورت «اتراک» و «اکراد» آمده است. امّا پیش از آنکه فهرستی از آن آثار نقل کنیم، به چند اثر از قرن ششم اشاره می کنیم:

در تاریخ بیهق اثر ابوالحسن علی بن زید بیهقی (ابن فندق) (تألیف 563 که احتمالاً تحریر نخستین آن سال 544 به پایان رسیده بود)، آمده: «هیچ کس نباشد از رومیان و اتراک و هنود که ایشان اسامی اجداد خویش شناسد مگر اعراب» (4). در صفحه 28 این کتاب نیز در کنار «صوفیان دینور» و «جادوان هند» از «اکراد فارس» یاد شده است. در اواخر همین قرن در عبهرالعاشقینِ شیخ روزبهان شیرازی (606- 522) که اثری ست در بابِ عشق نیز عبارت «جمالِ اتراکِ چین» آمده است (92). در تاریخ الوزرای نجم الدّین ابورجاء قمی (تألیف 584) نیز جمع دیلم به صورت «دیالم» آمده است (31). 

و اینک فهرستی از آثارِ قرونِ 7 الی 9 که واژه های «اتراک، اکراد، هنود، تراکمه و دیالمه» در آنها به کار رفته است:

قرن 7: نَسَوی: نفثةالمصدور 65 و 66: «عُلوجِ اکراد» و «مصادیرِ اکراد»/ نَسَوی: سیرت جلال الدّین منکبرنی 62، 108، 133، 142، 319: «اتراک» و 94: «اتراک عراقی»/ جوینی: جهانگشای جوینی 2: 22: «اتراک غُزی» و 3 : 44 : «اتراک و ترکان»/ زنگی بخاری: بستان العقول فی ترجمان المنقول 82 : «اتراک و اکراد»/ ابن بی بی: اخبار سلاجقه روم 227، 228 و 246: «اتراک» 118، 224 و 246: «اکراد»/ جیهانی: اشکال العالم 226: «اتراک» و 213: «اکراد»/ جرفادقانی: ترجمه تاریخ یمینی 384: «هنود»/ مولوی: مثنوی 3: 72 : «هنود».

قرن 8: رشیدالدّین فضل اللّه: جامع التواریخ 13، 14، 23، 24، 27، 28 و ...: «اتراک»/ شبانکاره ای: مجمع الانساب 126 و 134: «اتراک»؛ 146 و 207: «اکراد»/ بناکتی: تاریخ بناکتی 12 و 318: «اتراک»؛ 232: «تراکمه» (جمع ترکمن)؛ 311 و 332 : «هنود»/ مستوفی: تاریخ گزیده 794: «دیالمه»/ مستوفی: نزهةالقلوب 160: «اتراک»/ ناصر منشی: سهمهطُ العلی للحضرةالعُلیاء 17: «دیالمه» (البتّه در این اثر جمع «ترک» همواره به صورت «ترکان» آمده است.)/ آقسرایی: مُسامرة الاخبار و مُسایرةالاخیار 19، 34، 65، 71، 97، 111 و ... : «اتراک» و 27، 29، 100 و 278: «اکراد».

قرن 9: شجاع: انیسُ الناس 255: «اتراک» (در همین صفحه ترکان نیز آمده است.)/ مراغی: مقاصد الالحان: در بابی مجزّا درباره «طبع اتراک» در موسیقی سخن گفته است./ عبدالرزاق سمرقندی: مطلع السعدین و مجمع البحرین 259: «اتراک» و 294: «تراکمه».

گفتنی است، همانگونه که نویسنده اشاره کرده، از عهد صفویه این شیوه بسیار رواج یافته و ما خود را از نقلِ نمونه هایی از آن روزگار بی نیاز می بینیم و تنها به این اشاره بسنده می کنیم که بدلیسی در شرفنامه (که اثری است در بابِ تاریخِ قومِ کرد، نگاشته به سال 1005)، تقریباً در تمامی موارد «کرد» را به صورت «اکراد» جمع بسته است (10، 18 و ...همچنین: «اتراک»: 60 و 215). حتّی جمع مکسر تبریز به صورت «تبارزه» - که نویسنده به آن اشاره کرده- در قرون 8 و 9 رایج بوده و در نزهةالقلوب و مطلع السّعدین به کار رفته و جالب تر آنکه در مطلع-السّعدین به جای «شیرازی ها» «شیارزه» آمده است (299).

و نکته آخر اینکه نوشته اند، این فارسی زبان ها بودند که اسامیِ غیر عربیِ حوزه اقوام و ملل را به صورت جمع مکسّر رواج داده اند؛ حال آنکه در متونِ کهنِ عربی نیز این کاربرد رایج بوده و چه بسا ایرانیان نیز به پیروی از آنان این ساختِ زبانی را به کار برده اند. گفتنی است که اقوام ترک و کرد، تنها در حوزه جغرافیای ایران نمی-زیسته اند و هم امروز نیز کردها در ایران، عراق، ترکیه ، سوریه و لبنان پراکنده اند.

برای مثال، ابن منظور (711- 630)، صاحب لسان العرب، ذیلِ مدخلِ «کُرد» آورده: «جیلٌ من الناس، معروف، و الجمعُ أکراد» و در پایان می نویسد: «فَنَسَبَهم الی الیمن» (389:5). در سفرنامه ابن جههبهیهر (ق 5)، در وصف شهر حلب، از دژی معروف به «حِصنُ الأکراد» [دژ کردان] یاد شده است (314). و اوایل قرن 8 (سال 719 ه . ق) در شام بیمارستانی بوده به نام «حِصنُ الأکراد» که این نام تا به امروز نیز به سره درِ ویرانه این بیمارستان بر جای مانده است؛ سببِ این نامگذاری آن بوده که شبل الدّوله نصر بن مرداس، حاکم «حمص» و از سران بنی مرداس، سال 422 ه . ق گروهی از کردان را برای راهداری به آنجا کوچاند؛ از آن پس این قلعه را «حِصنُ الأکراد» خواندند و این بیمارستان در جوار آن قلعه بنا شده بوده است (عیسی بک 148).

ابن ندیم (ق 4-3) نیز در زمره آثار مدائنی، از کتابی به نام کتاب القلاع والأکراد یاد می کند (171). او همچنین در زمره آثار جاحظ از کتابی با عنوان کتابُ مناقب جُندالخلافه و فضائل الأتراک نام می برد ( 308). و بدرالدّین حسن بن حبیب الحَلَبی (790- 710 ه. ق) نیز در باب سلاطینِ مصر (در فاصله سال های 777- 748) کتابی نگاشته به نام «دُرّة الاسلاک فی دَولة الأتراک»؛ این کتاب و تکمله ای که زین الدّین طاهر، فرزند مؤلّف بر آن افزوده و ثبت وقایع را تا سال 802 ادامه داده، از سوی مستشرق هلندی وایرس مورسینگ، قرن نوزدهم در آمستردام هلند، در دو جلد به چاپ رسیده است.

ادامه دارد
روزنامه اطلاعات 93/11/14


ویراستار باید...

علی خاکبازان، کارشناس ادبیات کودک ونوجوان، منتقد، ویراستار، مترجم، نمایش نامه نویس در سال 1337 متولد شد. او بجز 27 سال سابقه‌ی کار در کانون پرورش فکری کودکان ونوجوانان، مسئولیت‌های دیگری هم داشته است؛ از جمله در انتشارات دفتر نشر و فرهنگ اسلامی به عنوان مسئول انتشارات و ...

ویرایش چیست و ویراستار کیست؟
این سؤال جواب ساده‌ای ندارد. از نظر علمی ویرایش از ویراستن یا پیراستن آمده به معنای تمیز کردن، کوتاه کردن و به نوعی آماده کردن و بهتر ساختن. ویراستار هم کسی است که مطلبی را ویرایش می‌کند. البته گاهی ویراستار وظیفه‌ انتخاب مطلب را نیز بر عهده دارد.


آیا نقش ویراستار در ایران و کشورهای دیگر متفاوت است؟
نقش ویراستار در ایران در مقایسه با کشورهایی که صاحب صنعت نشر هستند، بسیار متفاوت است. درایران وظیفه ویراستار تصحیح متن نویسنده است، که در مواردی به پوشاندن بی سوادی نویسنده تبدیل می‌شود. ولی در کشورهای دیگر این طور نیست. در آن جا ویراستار عملاً داستان را برای نویسنده نقد می‌کند و ایراداتش را به او گوشزد می‌کند و نویسنده موظف است، ویراستار را قانع کند یا اشکالات کار را برطرف سازد. در حقیقت ناشر کتابش را از ویراستار می‌خواهد. ویراستار، وقتش را برای اصلاح متن نویسنده تلف نمی‌کند. اما در کشور ما حتی برخی از نویسنده‌های صاحب نام که جوایز متعددی را هم کسب کرده‌اند، با اصول اولیه و ساده ی دستور زبان فارسی آشنا نیستند و قوائد نوشتن را نمی‌دانند. حتی به خود زحمت نمی‌دهند شیوه‌ نگارش مشخصی را یاد بگیرند. به عنوان مثال بیشتر از هزار بار در متن نویسنده‌‌ها دیده‌ام که «را»ی علامت مفعول را در جای خود به کار نمی‌برند و حاضر هم نیستند یاد بگیرند که درستش چیست و غلطش کدام است. یا تفاوت بین گذاشتن و گزاردن.

مهم ترین ویژگی یک ویراستار چیست؟
ویراستار باید با سواد باشد و با دل و جان کار کند. یعنی هم به کارش مسلط باشد و هم علاقه‌مند.

به نظر شما متن غیرقابل ویرایش وجود دارد؟
البته. در حوزه‌ ویرایش بخشی را به عنوان متن‌های غیرقابل ویرایش داریم. متن غیرقابل ویرایش، متنی است که ایراد زیادی دارد و با ویرایش درست نمی‌شود.

آیا این درست که چون ویراستارها به دنبال معایب هستند آدم‌های تلخ و عبوسی هستند؟
من این طور فکر نمی‌کنم. ویراستارها به‌دنبال عیب نیستند. مثل این که گفته شود منتقدها آدم‌های ایرادگیری هستند. ویراستارها، نکته سنج هستند و نکته سنجی با ایرادگیری و عیب جویی فرق دارد.


 

ویرایش کتاب‌های کودک و نوجوان در ایران

در بیست و چهارمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران، نشست بحث درباره ویرایش کتاب‌های کودک و نوجوان با حضور شیوا حریری، ویراستار و روزنامه‏نگار برگزار شد.

شیوا حریری1درباره ویرایش در ایران گفت:به ویرایش در ایران کم توجهی شده است و پس از سال‌ها ورود این مقوله به چرخه نشر در ایران، هنوز تعریف ویرایش و وظیفه ویراستار مشخص نیست.

ویراستار در سایر کشورهای جهان در چرخه نشر، سیاست‌گذار و تعیین‌کننده است. او می‌تواند کتابی را انتخاب کند، می‌تواند با نویسنده همراهی کند، به کتاب جهت بدهد و در نهایت کتاب را رد یا قبول کند. اما در ایران ویراستار وقتی کار ویرایش را آغاز می‌کند که ناشر با نویسنده قرارداد بسته است و دیگر امکان رد اثر وجود ندارد و او صرفاً می‌تواند کار ویرایش اثر را به دلایل شخصی نپذیرد که در این صورت نیز، ویراستار دیگری این کار را برعهده خواهد گرفت و در نهایت ناشر اثر را منتشر خواهد کرد.

 از خانم حریری می‌پرسم که به عنوان یک ویراستار ارتباط نویسنده و ویراستار در ادبیات کودک و نوجوان کشورمان را چگونه می‌بینند؟ حریری توضیح داد: من نویسندگانی را دیده‌ام که هرگز ویراستار اثرشان را نمی‌بینند و همیشه از چنین ارتباطی متحیر بوده‌ام. متاسفانه ویراستاری برای ناشران ما هم تعریف نشده است و آنان تعریف ویرایش را منحصر به اعمال رسم‌الخط بر متن و جابجای نقطه و ویرگول می‌دانند. در حالیکه ویراستار بدون اینکه تعلق خاطری به متن داشته باشد آن را بی‌طرفانه قضاوت می‌کند و می‌تواند ایرادات اثر را بگوید.

مشکل ارتباطی نویسندگان و ویراستاران ما دوطرفه است. نویسندگان در برخورد با ویراستار نگرانند که چه بر سر اثر خواهد آمد و گاه این سوال را مطرح می‌کنند که آیا ما باید هرچه را ویراستار می‌گوید بپذیریم؟ از سوی دیگر ویراستاران نیز به ذهنشان نمی‌رسد که باید با نویسنده در ارتباط باشند و ویرایش را در حد تغییر نشانه‌های سجاوندی خلاصه می‌کنند. در حالیکه ویراستار باید کمک کند، نویسنده بخش‌های نامفهوم اثر را بشناسد و منتظر واکنش نویسنده باشد.

استفاده از ویراستار در نقش سیاست‌گذار و تعیین‌کننده برای ناشران خصوصی ایران که ممکن است 20-10 اثر در سال تولید کنند، امکان ندارد.

عباس تربن، شاعر و نویسنده حاضر در نشست ضمن تأیید ناآشنایی برخی ویراستاران به قواعد زبان و شعر فارسی و تأثیر این ناآشنایی بر تولید آثار بی‌کیفیت، سوالی را مطرح کرد. وی گفت: فصل ممیز ویرایش بزرگ‌سال و کودک و نوجوان در کجاست؟ آیا یک ویراستار می‌تواند هم آثار بزرگ‌سالان را ویرایش کند و هم ویرایش آثار خاص کودکان و نوجوانان را برعهده بگیرد؟

حریری در پاسخ به این سوال توضیح داد: این به ویراستار بستگی دارد که بتواند از عهده چنین کاری برآید یا نه. اما تفاوت ویرایش آثار کودک و نوجوان و بزرگ‌سال در این است که ویراستار آثار کودک و نوجوان باید دانش، آگاهی و دامنه لغات مخاطبش را بشناسد. او باید بداند که کتاب کودک و نوجوان تنها در لحن با آثار دیگر تفاوت ندارد، بلکه کلمات نیز باید متناسب با سطح فهم مخاطب انتخاب شوند.

--------------------------------------------------------------------

1.      شیوا حریری متولد سال 1351 است و  در زمینه ویراستاری و روزنامه‏نگاری فعالیت می‏کند.

منبع: تبیان

 


ویرایش کتاب‌های کودک و نوجوان در ایران

در بیست و چهارمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران، نشست بحث درباره ویرایش کتاب‌های کودک و نوجوان با حضور فریبا نباتی، نویسنده کودک و نوجوان و عباس تربن، شاعر و نویسنده کودک... برگزار شد.

فریبا نباتی، نویسنده کودک و نوجوان تجربه شخصی‌اش را از ارتباط ویراستار و نویسنده توضیح داد. او دراین‌باره گفت: در مرحله ویرایش به ویژه، ویرایش آثار داستانی، من ندیده‌ام که ویراستار با نویسنده یا مترجم اثر ارتباط مستقیمی داشته باشد. سوال من این است که این موضوع از کجا ناشی می‌شود؟ آیا ناشر می‌خواهد که ویراستار نقش نسخه‌پرداز را بازی کند؟ فریبا نباتی در تکمیل این صحبت‌ها گفت: از نظر من ویراستار نویسنده دوم اثر است. منتقد نافذی که الزاماً اثر را نفی نمی‌کند بلکه پیش از تولید اثر در نسخه‌های زیاد، در نقش مشاوری تمام عیار ظاهر می‌شود.  وی افزود: نباید فراموش کنیم که کار برای بچه ها کاری تخصصی است و بینش کودک مهم‌تر از زبان اوست. دنیای کودکانه داشتن و آن‌را پرورش دادن، کار نویسنده است و یک ویراستار خوب می تواند این دنیا را کامل‌تر کند.

عباس تربن، شاعر و نویسنده حاضر در نشست ضمن تأیید ناآشنایی برخی ویراستاران به قواعد زبان و شعر فارسی و تأثیر این ناآشنایی بر تولید آثار بی‌کیفیت، سوالی را مطرح کرد. وی گفت: فصل ممیز ویرایش بزرگ‌سال و کودک و نوجوان در کجاست؟ آیا یک ویراستار می‌تواند هم آثار بزرگ‌سالان را ویرایش کند و هم ویرایش آثار خاص کودکان و نوجوانان را برعهده بگیرد؟

شیوا حریری در پاسخ به این سوال توضیح داد: این به ویراستار بستگی دارد که بتواند از عهده چنین کاری برآید یا نه. اما تفاوت ویرایش آثار کودک و نوجوان و بزرگ‌سال در این است که ویراستار آثار کودک و نوجوان باید دانش، آگاهی و دامنه لغات مخاطبش را بشناسد. او باید بداند که کتاب کودک و نوجوان تنها در لحن با آثار دیگر تفاوت ندارد، بلکه کلمات نیز باید متناسب با سطح فهم مخاطب انتخاب شوند.

شیوا حریری متولد سال 1351 است و  در زمینه ویراستاری و روزنامه‏‏نگاری فعالیت می‏کند.

 

 

منبع: تبیان


در بیست و چهارمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران، نشست بحث درباره ویرایش کتاب‌های کودک و نوجوان با حضور شیوا حریری، شهرام شفیعی و چند تن از نویسندگان مطرح ادبیات کودک و نوجوان برگزار شد.

در ابتدای این نشست شهرام شفیعی1 با تأکید بر اینکه مقوله ویرایش کتاب‌های کودک و نوجوان در کشور ما کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد، اظهار داشت: ما با چند زاویه و نگره مختلف می‌توانیم به پدیده ویرایش بپردازیم. در وهله نخست، در تعریف و شناخت مفهوم ویرایش دچار مشکلیم. آنچه در سیستم نشر ما با نام ویرایش انجام می‌شود، چیزی بیشتر از نسخه‌پردازی نیست.

ویراستار یا سرویراستار باید از مرحله انتخاب ایده با نویسنده همراه باشد و در مراحل بعدی چون آماده‌سازی نسخه اولیه اثر، مهندسی آن و مراحل تکمیلی به نویسنده مشورت دهد. ویراستار باید کسی باشد که سبک و ذائقه نویسنده را بشناسد و بتواند پیشنهاداتی برای تقویت اثر به نویسنده ارائه دهد. این یعنی تأثیر بر شکل‌گیری کیفی اثر که در کشور ما کمتر اتفاق می‌افتد.

شفیعی با اشاره به تجربه‌ این چنینی‌اش در تألیف "قصه‌های قرآنی" گفت: در طول مراحل نگارش این اثر من از مشاوره دکتر بهاءالدین خرمشاهی بهره‌های فراوانی بردم. چنین ویرایش می‌تواند در نسخه‌پردازی انشایی، نگارشی و صوری اثر هم ادامه یابد. ویراستار کیفی می‌تواند مرحله نسخه‌پردازی را شخصاً یا با نظارت بر کار ویراستاران دیگر ادامه دهد.


1-  شهرام شفیعی در سال 1349 در تهران متولد شد. او به‌عنوان سر ویراستار در مطبوعات و گاهی ویراستار کتاب فعالیتهایی داشته است، در این زمینه تاکنون حدود 100 کتاب را ویراستاری کرده است.

همچنین به‌عنوان نویسنده با نشریات متعددی همکاری دارد.