ویراستاری، ترکیبی از علم و هنر و فن است.
علم است؛ چون ویراستار باید به آنچه ویرایش میکند تسلط علمی داشته باشد. از لحاظ ادبی هم باید به علوم ادبی تسلط داشته باشد.
هنر است؛ چون استفاده از کلمات و نوع کاربرد آنها در کنار یکدیگر، کاری هنری است که بسته به ذوق نگارشی افراد، تفوت میکند.
فن است؛ چون تنها با دانستن نکات ویرایشی، دستوری و شیوه کار، نمی‌توان ویراستار شد؛ بلکه مدتها کارورزی نیاز دارد.
در بیست و چهارمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران، نشست بحث درباره ویرایش کتابهای کودک و نوجوان با حضور شیوا حریری، شهرام شفیعی و چند تن از نویسندگان مطرح ادبیات کودک و نوجوان برگزار شد.
در ابتدای این نشست شهرام شفیعی1 با تأکید بر اینکه مقوله ویرایش کتابهای کودک و نوجوان در کشور ما کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد، اظهار داشت: ما با چند زاویه و نگره مختلف می‌توانیم به پدیده ویرایش بپردازیم. در وهله نخست، در تعریف و شناخت مفهوم ویرایش دچار مشکلیم. آنچه در سیستم نشر ما با نام ویرایش انجام می‌شود، چیزی بیشتر از نسخه‌پردازی نیست.
ویراستار یا سرویراستار باید از مرحله انتخاب ایده با نویسنده همراه باشد و در مراحل بعدی چون آماده‌سازی نسخه اولیه اثر، مهندسی آن و مراحل تکمیلی به نویسنده مشورت دهد. ویراستار باید کسی باشد که سبک و ذائقه نویسنده را بشناسد و بتواند پیشنهاداتی برای تقویت اثر به نویسنده ارائه دهد. این یعنی تأثیر بر شکل‌گیری کیفی اثر که در کشور ما کمتر اتفاق می‌افتد.
شفیعی با اشاره به تجربه این چنینی‌اش در تألیف "قصه‌های قرآنی" گفت: در طول مراحل نگارش این اثر من از مشاوره دکتر بهاءالدین خرمشاهی بهره‌های فراوانی بردم. چنین ویرایش می‌تواند در نسخه‌پردازی انشایی، نگارشی و صوری اثر هم ادامه یابد. ویراستار کیفی می‌تواند مرحله نسخه‌پردازی را شخصاً یا با نظارت بر کار ویراستاران دیگر ادامه دهد.
1- شهرام شفیعی در سال 1349 در تهران متولد شد. او به‌عنوان سر ویراستار در مطبوعات و گاهی ویراستار کتاب فعالیتهایی داشته است، در این زمینه تاکنون حدود 100 کتاب را ویراستاری کرده است.
همچنین به‌عنوان نویسنده با نشریات متعددی همکاری دارد.
اعراب‌گذاری در ورد
ساکن: 0250 + Alt (البته به یاد داشته باشید که هم زمان باید کلید Alt را گرفته و خیلی سریع عدد 0250 را از صفحه اعداد فشار دهید)
فتحه: Shift + A
ضمه: Shift + S
کسره: Shift + D
تشدید ( ّ ): Shift + F
تنوین نصب (اً): Shift + Q
تنوین رفع (اٌ): Shift + W
تنوین جر (اٍ): Shift + E
ویرگول: Shift + T
نقطه ویرگول: Shift + Y
همزه (ء): Shift + M
همزه (أ): Shift + N
همزه (إ): Shift + B
همزه (ؤ): Shift + V
های غیرملفوظ: Shift + I یا Shift + Z یا Shift + G
ویرگول وارونه (,):Shift + U
سده یا صده هر دو درست است.
سده (از: سد = صد + ه ، پسوند نسبت) در لغت یعنی منسوب به شماره سد (صد) > فرهنگ فارسی
سده . مائة. قرن . یک صد سال
منبع: لغتتنامه دهخدا
3. 1 حذف، کاهش یا تلخیص مطالب تکراری، غیرضروری، غیرمستند، مبتذل، نامتعارف، سست و ضعیف؛
3. 2 اصلاح، تنظیم و جابه‌جایی مطالب برای انسجام و یک‌دستی نوشتار؛
3. 3 افزایش برخی نکات فراموش‌شده، جافتاده در متن یا پاورقی؛
3. 4 مقابله متن با اصل (در صورت ترجمه یا تصحیح متون کلاسیک)؛
3. 5 توضیح، یادآوری یا پیشنهاد ضروری در پاورقی که البته باید با ذکر کلمه «ویراستار» و با اجازه از نویسنده کتاب باشد.
3. 6 بازبینی و تصحیح مطالب نادرست، متناقض و غیرعلمی.
2. 1 رفع خطاهای دستوری، ساختاری و جمله‌بندی؛ به عنوان مثال، در جمله «مایه افتخار من است که از تجربیات شما بهره‌مند و در کارهایم از آنها استفاده کنم»، باید بعد از «بهره‌مند»، از فعل «شوم» استفاده کنیم؛ چون «بهره‌مند کنم»، معنایی ندارد. بنابراین یکی از هدف‌های ویرایش زبانی-ساختاری، جلوگیری از حذف بدون قرینه فعل‌ها در جمله است. به عنوان مثالی دیگر، می‌توان به کاربرد درست «را»ی مفعولی بعد از مفعول اشاره کرد.
2. 2 اصلاح انحراف از زبان معیار و یک‌دست کردن زبان نوشته؛
2. 3 ابهام‌زدایی از عبارت‌های نارسا، مبهم، متناقض، نامفهوم و عامیانه؛
2. 4 انتخاب برابرهای مناسب برای واژگان غیر فارسی، حذف واژگان، تعابیر و اصطلاحات و عبارت‌های تکراری و زائد، عامیانه، ناقص، نارسا، متضاد و متناقض؛
2. 5 کوتاه کردن جمله‌های طولانی؛
2. 6 ساده‌سازی و روان‌سازی متن از نظر جمله‌بندی؛
2. 7 گزینش واژگان فارسی و برابرهای مناسب.
راهنمای ویراستاری و درست نویسی، دکتر حسن ذوالفقاری
این نوع ویرایش، شامل کارهای زیر است:
1. 1 یک‌دست کردن رسم‌الخط کلمات؛ به عنوان مثال، عبارت‌هایی مانند «میرساند»، «بسمه تعالی»، «اینجانب»، «بعرض» و «حضرتعالی» را به صورت درست آنها، یعنی «میرساند»، «باسمه تعالی»، «اینجانب»، «به عرض» و «حضرتعالی» بنویسیم.
1. 2 اصلاح غلط‌های املایی؛ به عنوان مثال، کلمه‌هایی مانند «درخاست» و «استحظار» را به صورت «درخواست» و «استحضار» بنویسیم.
1. 3 کنترل پاراگراف‌بندی؛ یعنی اینکه چه جمله‌هایی را در کنار هم و در یک پاراگراف قرار بدهیم. همان‌طور که می‌دانیم در یک کتاب، جمله‌هایی که یک مفهوم یا مثال خاص را توضیح می‌دهند، باید پشت سر هم بیایند و یک پاراگراف را تشکیل بدهند. به عنوان مثال، قبل از عبارت‌هایی مثل «بنابراین»، «در این حالت»، «برای این منظور»، «به عبارت دیگر»، «یعنی» و غیره، نباید یک پاراگراف جدید ایجاد کنیم.
1. 4 اصلاح یا اعمال نشانه‌گذاری‌های متن؛
1. 5 یک‌دست کردن ضبط اعلام، اصطلاحات، آوانگاشت آنها در صورت لزوم و آوردن معادل لاتین کلمات؛
1. 6 اعمال قواعد عددنویسی، فرمول‌نویسی، اعراب‌گذاری و اختصارهای متنی؛
1. 7 مشخص کردن حدود نقل‌قول‌ها، وارسی ارجاعات، درستی نشان مآخذ و پانوشت‌ها و یادداشت‌ها؛
1. 8 بررسی کالبدشناسی اثر، شامل تمامی نمایه‌ها، جدول‌ها، نمودارها، تصاویر، عکس‌ها، فهرست مطالب، واژه‌نامه و غیره؛ جالب است بدانید که بعضی از انتشاراتی‌های معتبر دنیا مانند انتشارات دانشگاه کمبریج، کسانی را به عنوان Indexer به کار می‌گیرند که فقط کارشان، ایجاد قسمت «نمایه» یک کتاب است؛ هر چند مسئولیت نهایی این قسمت، به عهده نویسنده کتاب است.
1. 9 کنترل اندازه و قلم حروف، عنوان فصل‌ها، بخش‌ها و زیربخش‌ها، سربرگ‌ها و نمونه‌خوانی. دقت داشته باشید که منظور از نمونه‌خوانی، غلط‌گیری تایپی است که با وجود اینکه بدیهی‌ترین کار لازم برای یک نوشته قبل از چاپ شدن است، خیلی از نویسندگان و ناشران ایرانی، آن را انجام نمی‌دهند. تعداد غلط‌های تایپی‌ای که در بین کتابهای انگلیسی‌ای که تا به حال خوانده‌ام، پیدا کرده‌ام، به اندازه تعداد انگشت‌های یک دست هم نرسیده است؛ اما در مقابل، متأسفانه کتابهای فارسی، پر از غلط‌های تایپی است.
نکته خیلی مهمی که در نمونه‌خوانی باید به آن توجه کرد، این است که بهتر است کار نمونه‌خوانی را شخص دیگری غیر از نویسنده کتاب انجام دهد. چون بارها این مطلب را از نویسندگان مختلف شنیده‌ام که چون خودشان، نویسنده متن بوده‌اند، بعضی از جمله‌های کتاب، به جای چشم‌شان، به طور ناخودآگاه با ذهن‌شان مرور می‌شود و بنابراین بسیاری از غلط‌های تایپی کتاب را نمی‌بینند.
راهنمای درست نویسی و ویراستاری دکتر حسن ذوالفقاری
آشنایی با زندگی نامه یکی از استادان ویراستاری
دکتر حسن ذوالفقاری
|
ابوالحسن نجفی (زاده 1308 در نجف)، زبان‌شناس و مترجم ایرانی است. او عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی است و دبیری مجله ادبیات تطبیقی را بر عهده دارد. عمده فعالیتهای ادبی و علمی او در حوزه ترجمه متون ادبی، ویرایش، زبان‌شناسی و وزن شعر فارسی است. او یکی از دقیق‌ترین دایره‌ها برای طبقه‌بندی وزن شعر فارسی را تدوین کرده که به دایره نجفی معروف است.
زندگی
او تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در اصفهان گذراند و در سال 1326 در رشته ادبی دیپلم گرفت. از جمله معلمان او در دوران دبیرستان، جعفر آل‌ابراهیم بود که کلاس‌هایش بر نجفی بسیار تأثیر گذاشت. سپس برای ادامه تحصیل به تهران آمد و در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران در رشته زبان فرانسه مشغول به تحصیل شد. در دوران دانشگاه، از استادانی مثل پرویز ناتل خانلری، فاطمه سیاح و موسی بروخیم تأثیر پذیرفت. او به دلایلی دو سال ترک تحصیل کرد و در سال 1332 با ارائه رساله‌ای به زبان فرانسه درباره صادق هدایت فارغ‌التحصیل شد.
نجفی پس از فارغ‌التحصیلی، به عنوان دبیر دبیرستان‌های اصفهان مشغول به کار شد. در همان سال‌ها همراه با عبدالحسین آل رسول و احمد عظیمی، انتشارات نیل را در تهران پایه‌گذاری کرد. کار این انتشارات با انتشار کتاب ساده‌دل از ولتر با ترجمه محمد قاضی آغاز شد.
در سال 1338 برای ادامه تحصیل به فرانسه رفت و تحصیلات خود را تا مقطع فوق‌لیسانس در رشته زبان‌شناسی در دانشگاه سوربن پاریس ادامه داد. در دوران تحصیل، از کلاس‌های آندره مارتینه بهره برد. پس از بازگشت به ایران، تا سال 1349 در گروه ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان به تدریس مشغول بود. در مهرماه سال 1349، به تهران آمد و کار در مؤسسه فرانکلین را آغاز کرد. در همین حال، به عنوان استاد مدعو در گروه زبان‌شناسی دانشگاه تهران تدریس می‌کرد. از سال 1355 تا 1357، در کار سرپرستی، تنظیم و ویرایش متون برای دانشگاه آزاد ایران شرکت داشت و در همین زمان کتاب مبانی زبان‌شناسی را تألیف کرد.
پس از انقلاب، به مرکز نشر دانشگاهی رفت و با نصرالله پورجوادی همکاری داشت که این همکاری تا سال 1382 ادامه داشت. در سال 1362، بنا به حکم وزارت علوم، در گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی مشغول به کار شد و تا سال 1366 کار تدریس در این دانشگاه را ادامه داد.
او هم‌اکنون عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی است و به صورت منظم در جلسات فرهنگستان حضور می‌یابد.
کتاب‌شناسی
تألیف
* مبانی زبان‌شناسی و کاربرد آن در زبان فارسی (1358)
* وظیفه? ادبیات، 1356
* غلط ننویسیم (فرهنگ دشواری‌های زبان فارسی) (نشر دانشگاهی، 1366)
* فرهنگ فارسی عامیانه (انتشارات نیلوفر، 1378)
ترجمه
* شازده کوچولو (نیلوفر، 1379، پس از ترجمه‌های محمد قاضی و احمد شاملو)
* شیطان و خدا، ژان پل سارتر، (نمایشنامه)
* گوشه‌نشینان آلتونا،
* ضد خاطرات (از آندره مالرو)
* خانواده تیبو (از روژه مارتن دوگار)
* بیست و یک داستان از نویسندگان معاصر فرانسه، انتشارات نیلوفر
* بچه‌های کوچک قرن، کریستیان روشفور (ترجمه)، 1344
* شنبه و یکشنبه در کنار دریا، روبر مرل (ترجمه)، 1346
* کالیگولا، آلبر کامو (ترجمه)، 1346
* ادبیات چیست؟، ژان پل سارْتْر (ترجمه)، 1348
* استادکاران، آرتور آدامُف (ترجمه)، 1349
* همان طور که بوده‌ایم، آرتور آدامُف (ترجمه)، 1349
* پرندگان می‌روند در پرو می‌میرند، رومن گاری (ترجمه)، 1352
* ژان پل سارْتْر، هِنری پیر (ترجمه)، 1356
* درباره? نمایش، ژان پل سارْتْر (ترجمه)، 1357
* نژاد و تاریخ، کلود لوی استروس (ترجمه)، 1358
* نویسندگان معاصر فرانسه (برگزیده? داستان‌های کوتاه)، 1366
* وعده‌گاه شیر بلفور (مجموعه? داستان)، ژیل پرو (ترجمه)، 1374
* عیش و نیستی، تیری مونیه (ترجمه)، 1379
* گم‌گشته، ژیل پرو (ترجمه)، 1387
زبان فارسی مانند بیشتر زبانهای زنده، آمیزش و دادوستدهایی با دیگر زبان‌ها داشته‌است.در طول تاریخ به علت قرار داشتن ایران در منطقه‌ای که کانون دادوستد فرهنگی و بازرگانی و حتی هدف جنگ‌های دائمی بوده‌است، زبان فارسی همیشه در حال تعامل با زبانهای دیگر بوده‌است. در بین زبانهای بیگانه، به خاطر رواج زبان عربی در جهان اسلام، بیشترین آمیزش با زبان عربی بوده‌است. برخی این آمیختگی با زبان ناهمشکل عربی (که برخلاف فارسی، صرفی و تحلیلی‌ست) را مایه پیچیدگی ناموزون دستور زبان فارسی (همچون 16 جمع شکسته اضافه و 14 باب فعلی) و نازایی در تولید واژگان تازه می‌دانند بگونه‌ای که مثلا واژگان جدید با استفاده از دستگاه واژگانی عربی ساخته می‌شوند.
زبان فارسی از زبانهای بسیاری تأثیر پذیرفته‌است که از جمله می‌توان به زبانهای زیر اشاره کرد:
* 1 عربی * 2 ترکی * 3 مغولی * 4 روسی * 5 زبان فرانسوی
عربی
برهم‌کنش زبانهای فارسی و عربی
زبان عربی بیشترین اثرگذاری را بر زبان پارسی داشته‌است به گونه‌ای که درصدی از واژه‌های پارسی نوین در برگیرنده واژه‌های وام گرفته شده از عربی می‌باشند. برخی منابع درصد 40 تا 50 درصد را برای این وامگیری یاد کرده‌اند (مرجع 1). بسته به اینکه کدام زمینه از کاربرد زبان پارسی را در نظر داشته باشیم، درصد وام‌واژه‌ها در آن ناهمسان است. برای نمونه شمار واژه‌های عربی در زبان گفتگوی روزانه با درصد آن واژه‌ها در یک خطبه روحانی ناهمسان است.
پس از ورود اسلام به ایران زبان عربی نفوذی گسترده در ایران پیدا کرد به گونه‌ای که بیشتر دانشمندان ایرانی چیرگی کافی به عربی داشتند. از این رهگذر واژه‌های عربی بسیاری به زبان پارسی وارد شد. بسیاری از واژه‌های عربی هنوز در زبان پارسی رایجند ولی درصد آنها با روندی کند رو به کاهش است.
عربی افزون بر سخت نمودن دستور پارسی[نیازمند منبع] و پرواژه‌تر کردن زبان پارسی، ایرانیان را با وزن‌های عروضی سروده‌های عربی آشنا نمود (البته بی گمان ایرانیان در کشف، گسترش و مدون کردن این اوزان پس از آشنایی ابتدایی با آنها، مستقل از ادبای عرب فعالیت نمودند و حتی نقشی بسیار بارزتر از اعراب در این زمینه داشتند).
این وزن‌ها ابزاری بسیار نیرومند را در دست شعرای پارسی‌زبان قرار داد که به همراه بهره‌گیری از واژه‌های تازه‌وارد شده عربی سروده‌های خود را با آسانی بسرایند و به کمک این ابزارها شعر پارسی رادر زمانی کوتاه به اوج برسانند.
با فروپاشی امپراتوری‌های عرب در سده‌های گذشته رفته‌رفته از نفوذ عربی در پارسی کاسته شد و واژه‌های کم کاربرد عربی کم‌کم به فراموشی سپرده شد. ولی انبوهی از واژه‌های عربی که آوایش پارسی یافته بودند هنوز هم در زبان پارسی وجود دارند.
ولی مهم‌ترین تأثیر زبان عربی در زبان پارسی نازا شدن دستگاه کارواژه‌های (فعل‌ها) ساده زبان پارسی بوده‌است. برای نمونه به جای آموزاندن، تعلیم دادن؛ به جای خوراندن، تغذیه کردن؛ به جای کوشیدن، سعی به عمل آوردن؛ به جای گردیدن، تغییر کردن؛ به جای برآمدن، طلوع کردن، روایی یافت. این به دلیل ورود اسم مصدرهای عربی بود که به ناچار با کارواژه‌های کردن، شدن، گردیدن، و نمودن همراه می‌شدند. بنابر این عادت بر آن شد که نخست از مصدرهای فارسی اسم مصدر بسازند و آن گاه آن اسم مصدر را به صورت ترکیبی درآورند، مانند کوشش کردن به جای کوشیدن؛ آموزش دادن، به جای آموزاندن؛ پرورش دادن، به جای پروریدن؛ مالش دادن، به جای مالیدن؛ کاوش کردن، به جای کاویدن.
کارواژه‌های مرکب، نازاست و واژه دیگری از آن نمی‌توان گرفت؛ حمام گرفتن، تجربه کردن، وابستگی داشتن، دل بریدن، طلاق دادن و تهمت زدن. ولی کارواژه‌های ساده هرزبان، چشمه‌های زاینده واژگان آن زبان است، زیرا از هر کارواژه ساده چندین واژه می‌توان برگرفت. ببینید از کارواژه‌های «ساختن»، چند واژه می‌توان ساخت؛ ساز، ساززن، سازنده، سازندگی، سازش، سازشکار، سازکار، سازگار، سازمند، سازمان، سازمانده، سازور، سازوار، سازوبرگ، سازه، سازیدن، ساخت، ساختار، ساختگی، ساختمان و آهنگساز. این یکی از بزرگ‌ترین زیان‌های عربی بر پارسی بود که بسیاری از کارواژه‌های زاینده را به فراموشی سپرد (سپوختن، آجیدن، فساییدن و لوغیدن، ویزیدن، آهنجیدن، آزرمیدن، آهیختن، انباردن و...)
ترکی
وام‌واژه‌های ترکی در فارسی
تأثیرپذیری زبان فارسی از زبان ترکی و در مقابل تأثیرگذاری زبان فارسی به ترکی در طی سده‌های متمادی در اثر همجواری این دو زبان در فلات ایران صورت گرفته. زبان ترکی که در مراحلی زبان شاهان و درباریان و لشکریان بوده در حوزه‌های خاصی تأثیرات لغوی و دستوری خاصی را به فارسی بخشیده و متقابلا از آن متأثر گشته‌است. واژه‌های چندی در حوزه آشپزی همچون اجاق، دلمه، بشقاب، قابلمه، قیمه، قورمه، بر گرفته از زبان ترکی هستند. در حوزه نظامی نیز لغات و ترکیباتی از قبیل یورتمه، گلنگدن، قنداق، قشون، چاتمه و یاغی نشانگر نقش این زبان در لشکر بوده. یکی از ترکیبات دستوری ترکی در زبان فارسی پسوند چی است که به معنی فاعل یک کار و یا دارنده شغل در اسامی همچون پستچی، تلفنچی و غیره می‌آید. یکی از نکات قابل توجه در تعامل زبان ترکی با فارسی، تلفظ حروف می‌باشد. از جمله حروفی که در تلفظ ترکها و پارسی‌ها مغایرت دارد، حرف ق می‌باشد. بنابرنظر دهخدا، کلماتی که دارای حرف ق هستند عمدتاً یا عربی هستند یا ترکی. در برخی گویشهای فارسی از جمله فارسی معیار تهرانی تمایزی بین حرف ق و حرف غ در تلفظ وجود ندارد که این مسئله می‌تواند شنونده را دچار اشتباه کند. مثل: قریب به معنی نزدیک و غریب به معنی دور. در گذشته در فارسی تمایز بین حرف ق و حرف غ وجود داشته داشته‌است که این تمایز در برخی گویشهای امروزی از جمله گویش یزدی و گویشهای شرقی مانند فارسی افغانستان حفظ شده‌است. در ترکی آذربایجانی امروزی ق شبیه گ فارسی آوایش می‌شود. به همین شکل در برخی زبانهای ترک-تبار امروزی آوایش اولیه حرف ق حفظ شده‌است.
مغولی
فهرست واژگان مغولی واردشده به زبان فارسی
واژه‌هایی نظیر آقا، خان، خانم، چریک، کنکاش، چپاول، ایل، و یاغی از زبان مغولی وام گرفته شده‌اند.
روسی
فهرست وام‌واژه‌های روسی
در دوران معاصر و به خصوص پس آغاز روابط ایران و روسیه، زبان این کشور نیز به همراه سیاست روسیه بر زبان فارسی تأثیر گذاشت. بسیاری از محصولات جدید غرب از راه روسیه وارد ایران شدند و نام روسی را با خود به زبان فارسی آوردند. از نمونه واژه‌های روسی در زبان فارسی می‌توان به استکان، اسکناس، بنزین، ماشین (به معنای خودرو)، کالباس، سوسیس، چمدان، چرتکه، اشکاف، کاپوت، اتو، ساسات، ترمز، آپارات، و سماور اشاره نمود.
زبان فرانسوی
فهرست وام‌واژه‌های فرانسوی در فارسی
زبان فرانسوی برای مدت طولانی به عنوان زبان دیپلماتیک و بین‌المللی شناخته می‌شده‌است. پس از برقراری رابطه تجاری و فرهنگی بین ایران و فرانسه، آموزش زبان فرانسوی به عنوان زبان دوم و تحصیل دانشجویان ایرانی در دانشگاه‌های فرانسه، تعداد زیادی واژه از زبان فرانسوی به فارسی راه یافته‌است. دامنه و موضوع وام‌واژه‌های فرانسوی در زبان فارسی بسیار گسترده‌است و شامل واژگان سیاسی، آموزشی، صنعتی و ماشینی، و واژگان روزمره می‌شود. برخی از این واژه‌ها چنان با فارسی در آمیخته‌اند که بسیاری ممکن است از وام‌واژه بودن آنها بی‌اطلاع باشند. از میان واژه‌های فرانسوی که در زبان فارسی رایج است، می‌توان به اتوبوس، مینی‌بوس، مغازه، رفوزه، آسانسور، نمره، ژاندارمری، آژان، آژانس، اکیپ، ایده، انفورماتیک، کنفرانس، کنگره، تیره (خط تیره)، تابلو، کنکور، کوران، ویرگول، تلویزیون، تئاتر، توالت، مرسی (تشکر)، لابراتوار، دکوراسیون، مبل، مبلمان، مانتو، ژاکت، اورژانس، آمبولانس و راندمان - اشاره کرده.
در فارسی، بسیاری از کشورها و شهرهای جهان با نام فرانسوی‌شان شناخته می‌شوند، مانند رومانی، بلژیک، اتریش، آلمان، نروژ، سوئد، سوییس، فنلاند، کرواسی، لتونی، استونی، لیتوانی، ژاپن، مکزیک، شیلی، آرژانتین، واشنگتن (به‌جای واشینگتن)، بیرمنگهام (به جای بیرمینگهام)، و برلن (به جای برلین).
همچنین ماه‌های میلادی نیز با نام فرانسوی‌شان بکار می‌روند، مانند ژانویه، فوریه، مارس، آوریل و غیره.
بسیاری از واژگان و اصطلاحات ریاضی پراستفاده در فارسی وام‌گرفته از زبان فرانسوی هستند. از این دسته می‌توان به کروشه، گیومه، ایکس (X)، ایگرک (Y)، زد (Z)، پرانتز، ویرگول، پاراگراف، هاش (H)، انتگرال، ماتریس و فرمول اشاره کرد.
