خانه ویرایش و نگارش / خانه کتاب

اعراب‏گذاری در ورد

ساکن: 0250 + Alt (البته به یاد داشته باشید که هم زمان باید کلید  Alt را گرفته و خیلی سریع عدد 0250 را از صفحه اعداد فشار دهید)

فتحه: Shift + A

ضمه: Shift + S

کسره: Shift + D

تشدید ( ّ ): Shift + F

تنوین نصب (اً): Shift + Q

تنوین رفع (اٌ): Shift + W

تنوین جر (اٍ): Shift + E

ویرگول: Shift + T

نقطه ویرگول: Shift + Y

همزه (ء): Shift + M

همزه (أ): Shift + N

همزه (إ):  Shift + B

همزه (ؤ):  Shift + V

های غیرملفوظ: Shift + I یا Shift + Z یا Shift + G

ویرگول وارونه (,):Shift + U

آقای سمیعی، شما ترجمه کرده‌اید، ویرایش کرده‌اید و مقالاتی نیز نوشته‌اید. لطفاً سوابق کاری خود را کوتاه شرح دهید.
کار ترجمه را در دوران تحصیل در دانشکده ادبیات و زبان فارسی دانشگاه تهران شروع کردم. در دوره ابتدایی و سیکل اول متوسطه به زبان فرانسه و در سیکل دوم متوسطه به ادبیات فرانسه علاقه‌مند شده ‌بودم و با آثار بعضی از نویسندگان فرانسوی مثل ویکتور‌هوگو، لامارتین، شاتوبریان، آلفونس دوده آشنایی پیدا کرده بودم. اولین ترجمه‌ام حکایتی دارد. در سال اول یا دوم دانشکده ادبیات دانشگاه تهران بودم،‌ در سال 1318–1319، که جنب دانشکده حقوق مدرسه‌ای به نام "انستیتوی روزنامه‌نگاری" دایر شد و من در آن نام‌نویسی کردم. ضمن تحصیل در دانشکده ادبیات، در کلاس‌های آن نیز شرکت می‌کردم. در آنجا با آقای کسمائی، که در مطبوعات آن موقع مقاله می‌نوشت و مقالاتش زن‌ستیزانه بود، آشنا شدم.

جوان سمپاتیکی بود. یک بار به من پیشنهاد کرد چیزی ترجمه کنم که به چاپ برساند. من هم، ‌از خدا خواسته، داستان "ستارگان" از آلفونس دوده را که خوانده بودم و خیلی خوشم آمده بود ترجمه کردم و به او سپردم. چندی بعد دیدم آن را در مجله شهربانی آن موقع، که افسری خوش ذوق اداره‌اش می‌کرد، به چاپ رسانده است. آن ترجمه را در دست ندارم. اما می‌دانم خطای فاحشی در ترجمه از من سر زده بود. در فرانسه trotte–menu یعنی آن که مانند موش به گام‌های کوتاه و تند راه می‌رود و به خود موش هم اطلاق می‌شود. در قصّه، ‌صحبت از پیرزنانی بود که به گام‌های کوتاه و تند راه می‌روند و من عوضی "موشان" را مراد گرفتم. همشهری و دوستی داشتم در رشت که کتاب و مجله زیاد می‌خواند. این ترجمه را برایش فرستادم و او یادآور شد که ترجمه این داستان را پیش‌تر در جایی خوانده است. عبارت حاوی این خطای فاحش را هم که با پس و پیشِ خود جور در نمی‌آمد با تعجب تلقی کرده بود. بدین قرار، من از دو بابت سرخورده شدم.
ترجمه بعدی من در سال آخر (سوم) دوره لیسانس بود که در ایام تعطیلات تابستانی انجام دادم. شماره‌هایی از مجله معتبر و معروف Revue de deux mondes را از دست‌فروشی خریده بودم. در آن مقاله‌ای بود با عنوان "عشق بی ثمر بالزاک" که ماجرای عشقِ افلاطونی این نویسنده با مادام دوبِرنی را گزارش می‌کرد و رمان Le Lys dans la Vallée"سوسن دره‌"ی او احتمالاً صورتِ داستانی همین ماجراست. من آن را به تفنّن در دشت ترجمه کرده بودم و در تهران به پیش‌نهاد یکی از دوستان به روزنامه ایران ما سپردم. هر روز این روزنامه را می‌خریدم و می‌دیدم که خبری از آن نیست ناراحت می‌شدم. دیگر مأیوس شده بودم. یک روز پسر عمویم در خیابان لاله‌زار مرا دید و تبریک گفت. مناسبت را پرسیدم. گفت مگر ترجمه‌ات را در ایران ما نخواندی. انگار دنیا را به من دادند. بخشی از آن را در شماره همان روز با ولع خواندم و روزهای بعد هم بخشهای دیگرش را. متعاقباً، وارد عرصه سیاسی شدم. درسال‌های فعالیت سیاسی بیشتر مقاله می‌نوشتم و اگر هم ترجمه می‌کردم مطالب سیاسی– اجتماعی باب روز بود، با امضای آشکار یا امضای مستعار یا بدون امضا. افسوس که هیچ یک از این نوشته‌ها و ترجمه‌ها را در دست ندارم. برایم جالب است بدانم که آن روزها چگونه می‌نوشتم. پس از گذراندن ایّامی بسیار سخت، چند صباحی در سال 1335 در مجله سپیده فردای دانش سرای عالی با خانم آذر رهنما و دکتر هوشیار همکاری داشتم و در زمینه تعلیم و تربیت مطالبی ترجمه می‌کردم که در مجله درج می‌شد. اما ترجمه رُمان را در سال‌های 43–45 در زندان سیاسی به دست گرفتم. سالهای 1343–1349 از این حیث بسیار ثمربخش بود. طی این سال‌ها بود که دلدار و دلباخته (ژرژساند)، سالامبو (فلوبر) برادزاده رامو (دیدرو)، هنرپیشه کیست، نظر خلاف عُرف درباره هنرپیشگان (دیدرو)، چیزها (ژرژپِرِک)، ‌داتاگنج بخش (پروفسور شیخ عبدالرشید) را ترجمه کردم.
کار ویرایش را هم از بد حادثه پیشه کردم. در سال 46–47 در راه‌آهن دولتی ایران خدمت می‌کردم. معاون دفتر مرکزی و منشی مخصوص حوزه ریاست کلّ راه‌آهن بودم. اما، به سعایت رئیس دفتر محرمانه– که مرا رقیب خود می‌پنداشت و ذاتاً ناجنس و به مقتضای سمت خود طبعاً با ساواک در رابطه مستقیم بود– ساواک طی نامه‌ای محرمانه نوشت که ادامه خدمت فلانی در راه‌آهن به مصلحت نیست و اولیای راه‌آهن که از کارم بسیار راضی بودند و خاطرم را می‌خواستند به ناچار و به اکراه حکم آماده به خدمت برایم صادر کردند. در حالی که من از سال‌های 34–35 یکسره دست از فعالیت سیاسی کشیده بودم. آن موقع، انتشارات فرانکلین برای امثال من پناهگاهی بود. من هم به کمک دوستان به آنجا پناه بردم و به کار ویراستاری که تا آن روز نمی‌دانستم چیست مشغول شدم. اولین کتابی که ویرایش کردم آغا محمد خان قاجار نوشته امینه پاکروان و ترجمه شادروان جهانگیر افکاری بود. ضمن خدمات ویرایشی به مقاله‌نویسی هم پرداختم و مقالات من در مجلات و نشریات متعدد از جمله پیک جوانان، ماهنامه آموزش و پرورش، کتاب امروز، رودکی، الفبا، ققنوس، فرهنگ و زندگی چاپ می‌شد، در زمینه ادبیات معاصر، نقد ادبی، تعلیم و تربیت و مباحثی که رنگ فلسفی داشت. در همین دوره بود که،‌ به تشویق دکتر هرمز میلانیان، ‌وارد دوره‌ فوق‌لیسانس زبان‌شناسی شدم و از همان ابتدا به آراء چومسکی وابستگی پیدا کردم و باز، به پیش‌نهاد همین دوست عزیز، کتاب چومسکی اثرجان لاینز سپس ساخت‌های نحوی اثر چومسکی را ترجمه کردم. کار مقاله‌نویسی من، در دوران همکاری با نشر دانش و مجله معارف سپس با نامه فرهنگستان، ادامه یافت و هنوز هم قطع نشده است. دوره همکاری من با مرکز نشر و دانشنامه جهان اسلام نیز شایسته ذکر است که خاطرات تلخ و شیرین– بیشتر شیرین– از آن ایام دارم.

آقای سمیعی هنگامی که شما در موسسه فرانکلین بودید، جلساتی به نام "کتاب امروز" دایر می‌شد که شما، دریابندری، امامی، مرندی و یکی دو نفر دیگر در آن شرکت می‌کردید و درباره کتاب‌هایی که تازه منتشر شده بود گفتگو می‌کردید و گفتگوها بعداً منتشر می‌شد. آیا به نظر شما این جلسات در بهبود وضع ترجمه مؤثر بود؟ چرا ادامه نیافت؟

آن جلسات بیشتر برای تجلیل شخصیت‌های علمی و فرهنگی بود من در جلساتی که برای شادروانان کریم کشاورز، پروین گنابادی، و استاد مجتبی مینوی تشکیل شد شرکت داشتم. طبعاً در این جلسات درباره مسائل مربوط به ترجمه نیز صحبت می‌شد. اما فکر نمی‌کنم این مذاکرات در جریانات مربوط به ترجمه تأثیر محسوس کرده باشد. گزارش آنها خوراک کتاب امروز بود و این نشریه بنا به مصلحت ، بیشتر برای آن که احتمال می‌رفت آن را درگیر جریانات سیاسی روز کنند ، تعطیل شد.

شما زمانی ویراستار مجموعه "سخن پارسی" بودید. در دانشگاه آزاد ایران سابق نیز جزوه‌ای درباره تاریخچه ادبیات ساسانی منتشر کردید. این چندگانگی علایق را مفید می‌دانید یا این که فکر می‌کنید اگر این طور نبود و، مثلاً فقط ترجمه کرده بودید حاصل کار مفیدتر بود؟

علاقه من به ادبیات فارسی سابقه دیرینه دارد. حتی در سال‌های دبیرستان که در رشته علمی– نه ادبی– درس می‌خواندم دل‌بسته ادبیات فارسی بودم. پاره‌هایی از گلستان را به تشویق پدرم در ایام کودکی از بر کرده بودم. خانلری در سال 1316–1317 در رشت دبیر ما بود و شعر ماه در مرداب را همان وقت سروده بود و ما این شعر را، که مُلهَم از تماشای مرداب انزلی بود، با لذت تمام می‌خواندیم.
نشر "مجموعه سخن" ابتکار نجف دریابندری است و او مرا برای دبیری آن انتخاب کرده بود و شاید انتخاب بدی نبود. عناوین این مجموعه متعاقباً کتاب درسی دانشگاهی شد و هنوزهم هست. اما قضیه ادبیات ساسانی فرق می کند. این مبحث جزو برنامه دانشگاه آزاد ایران و از درس‌هایی بود که مواد آن به سرپرستی شاهرخ مسکوب تهیه می‌شد. من آن وقت در سازمان ویرایش و تولید فنی با شادروان دکتر حسن مرندی همکاری داشتم. از دانشگاه آزاد ایرانِ آن وقت نوشته‌ای در این موضوع برای ارزیابی و ویرایش فرستاده بودند که من آن را، در ساخت و محتوا و سطح، قابل قبول نیافتم و در گزارش ارزیابی نظر منفی دادم. در جواب گفتند: گر تو بهتر می‌زنی بستان بزن. من، در واقع، از سر غیرت گام در میدانی نهادم که با سابقه تحصیلی من بی‌رابطه نبود اما خودم بالفعل علاقه‌مند به ورود به آن نبودم. حدود سه ماه کار کردم که حاصل آن همین کتاب شد و مقبول دانشگاه آزاد ایران هم افتاد و چاپ ومنتشر شد و بعداً در رشته ادبیات فارسی ماده ‌درسی دانشگاهی ادبیات پیش از اسلام معروف به ادبیات1 شد. این کتاب برای آشنائیِ نسبی با متون زبان‌های میانه ایرانی مفید است. و هر چند در سطح پیشرفته تخصصی نیست، به نظر من، ازحیث مطالب درحد کاملاً قابل قبولی موثّق است.
اما درباره چندگانگی علایق باید بگویم این عارضه‌ای است که دچارش هستم. من اهل تخصص نیستم. بیشتر گرایش به آن دارم که از هر چیز اندکی بدانم و در یک رشته بیشتر، فکر می‌کنم این خصلت لازمه ویراستاری باشد. شاید باور نکنید که من در امتحان نهائیِ دبیرستان، برای مسئله‌ای در جبر به اصطلاح فرانسوی‌هاobservation (تبصره) نوشتم وتعبیر هندسی جواب عددیِ مسئله را– که نخواسته بودند– نشان دادم. اصولاً به مباحث تجریدی علاقه دارم. اما نظر شما را با بیان و تعبیر دیگری می‌پذیرم. تشتّت کار به سلامت روح وحتی جسم من ضرر می‌رساند و من با همه تمایلی که به تمرکز دارم تا کنون– در سن 84 سالگی– هر وقت مصمم شدم خودم را از کارهای پراکنده برهانم موانعی مادی و معنوی پیش آمد و نگذاشت.

تا جایی که من اطلاع دارم، شما در گذشته نگاهتان به ویرایش نگاه رادیکال بود. بیشتر کتابهایی که شما در اوایل کارتان ویرایش کرده‌اید، تقریباً بازنویسی شماست. آیا هنوز با همان گرایش ویرایش می‌کنید؟ به نظر شما، به این کار ویرایش می‌گویند؟ ضمناً بفرمایید چه نوشته‌ای غیر قابل ویرایش است.

باید اذعان کنم که من، به رغم شهرتی که خواه‌ناخواه کسب کرده‌ام، ویراستار خوبی نیستم. در مورد بازنویسی باید بگویم هر موردش متقضیاتی داشته است. گاهی خودم به ملاحظاتی زحمت آن را قبول کرده‌ام و گاهی بر من تحمیل شده است. مقالاتی به دستم رسیده که از نظر زبانی و احیاناً ساختاری به ویرایش غلیظ نیاز داشته اما به زحمتش می‌ارزیده چون مطالب و محتوای آن پرارزش بوده است. حیفم می‌آمد مخاطبان از خواندن آن به زبانی روشن و ساختی منسجم محروم بمانند.
برای تبرئه خودم بی‌مناسبت نیست تأکید کنم که به خودم حق نمی‌دهم درهر نوشته‌ای به دلخواه تصرّف کنم. اگر نویسنده اهل قلم و به خصوص صاحب سبک باشد، در تصرف نهایت امساک را رعایت می‌کنم. اما، در آثار نوخامگان، لازم می‌دانم جانب خوانندگان را نگاه دارم و راه را برای آنان هرچه هموارتر سازم. شاید این شیوه کار را سنگین کند ونشر را به تأخیر اندازد و اساساً خلاف عُرف ویراستاری باشد که هست و به همین دلیل خود را اصلاً ویراستار حرفه‌ای خوبی نمی‌دانم و شاید برای ویراستاری ساخته نشده باشم.
اما این که چه نوشته‌ای غیرقابل ویرایش است نوشته‌های کُلنگی مثل خانه‌های کلنگی که فقط باید آنها را کوبید و خانه‌ای از نو ساخت و من طی شغل ویراستاری این کار را هم کرده‌ام.

شما دو شیوه نامه نوشته‌اید: نگارش و ویرایش(سمت) و دایره المعارف دانشنامه اسلام (بنیاد دایره‌المعارف اسلام). مسلماً این تلاشها همراه با کار بقیه ویراستارها به بهبود نثر فارسی انجامیده است. چگونه است که عده‌ای با ویرایش مخالف‌اند؟

همان‌طور که زمانی با شعرنو مخالف بودند. اصولاً هر چیز نوی اگر ناشناخته بماند یا – مصیبت‌بارتر از آن– بد شناخته شود همین حال را پیدا می‌کند. نمونه‌های مردود آن را عَلَم می‌کنند و لُغُز می‌خوانند. خوشبختانه ویرایش هم مثل شعر نو اکنون بهتر شناخته شده و جا باز کرده و به اصطلاح نهادی شده است. ویراستاران کاذب هم در برانگیختن مخالفت بی‌تأثیر نبوده‌اند هم‌چنان که "به اصلاح اشعار نو"ی که همه چیز بوده‌اند و هستند جز شعر.

بسیاری از نویسندگان بزرگ ما از مدهای نگارشی روز، که معمولاً ویراستارها آنها را تعیین می‌کنند، بی‌خبرند. گاه دیده شده که ویراستار تازه‌کاری نویسنده کهنه‌کاری را به سبب آگاه نبودن او از کاربردهای واژگانی و نحوی روز،‌(مثلاً می‌نماید به جای می‌کند) به شدت آزرده کرده است. برای جلوگیری از این کار چه باید کرد؟

مثالی که آورده‌اید اظهار نظر را برایم اندکی دشوار ساخته است؛ چون با کاربردهایی که آنها را به صفت "روز" متّصف ساخته‌اید کمتر میانه دارم. گمان می‌کنم مسئله ساده نباشد و نمی‌توان برای همه موارد و همه نوشته‌ها نسخه واحدی پیچید؛ مثلاً نوشته مطبوعاتی را با کتاب درسی دانشگاهی یا مقاله‌ای تخصّصی از یک قماش گرفت. به نظر من، صاحب اثر باید ویراستار را قبول داشته باشد و او را برای دخل و تصرّف، دست کم در مجموع، صالح بداند، یا ویراستار قادر باشد، با نشان دادن مهارت و دقت خود، تحمیل احترام کند. در عین حال، ویراستار باید نرمش به خرج دهد و به خصوص کاری نکند که عزت نفس صاحب اثر جریحه‌دار گردد. ویراستار باید کُلاً مدافع‌اثری باشد که آن را در خور ویرایش شمرده است. اگر صاحب اثر چنین موضع‌گیریِ مقبولی را حس کند مقاومتش تخفیف می‌یابد.

آقای سمیعی، برخی از ویراستاران تصور می‌کند نثر معیار فقط یک گونه دارد؛ مثلاً موضوعی در زمینه شیمی مدرن و نوشته مربوط به یک طلسم کیمیاگرانه را به صورت یک نثر درمی‌آورند. به نظر شما ریشه این آموزش در کجاست؟

البته زبان‌های معیار داریم. امّا زبان معیار نوشتاری خصوصیاتی دارد که تابع موضوع نوشته نیست. هر موضوعی را به این زبان می‌توان نوشت. البته زبان معیار مطلق نداریم. زبان معیار هم مثل دیگر امور این عالم نسبی است. عملاً و بالفعل زبان‌ها از معیار کمابیش فاصله می‌گیرند و در این یا آن جهت از آن دور می‌شوند تا به حدی که گاه دیگر آنها را نمی‌توان معیار خواند.

http://anthropology.ir/node/709

صادق کیا، که استاد دانشگاه تهران و رئیس فرهنگستان زبان ایران (فرهنگستان دوم) بوده‌است، واژه «ویراستن» را از فارسی میانه به فارسی نو آورده‌است و بر پایه قواعد این زبان از این واژه، صفت مفعولی «ویراسته»، صفت فاعلی «ویراستار»، و اسم مصدر «ویرایش» را ساخته ‌است.

تاریخ زبان فارسی، محسن ابوالقاسمی، ص301.

انواع ویرایش در راهنمای ویراستاری و درست نویسی از دکتر حسن ذوالفقاری

انواع ویرایش: فنی؛ زبانی-ساختاری و تخصصی-علمی

انواع ویرایش

دکتر حسن ذوالفقاری، معتقد است پس از پایان کار هر نوشته‌ای، باید سه نوع ویرایش روی آن صورت بگیرد تا آن نوشته از هر نظر پالایش شود:

1 ویرایش فنی

این نوع ویرایش، شامل کارهای زیر است:

1. 1 یک‌دست کردن رسم‌الخط کلمات؛ به عنوان مثال، عبارت‌هایی مانند «میرساند»، «بسمه تعالی»، «اینجانب»، «بعرض» و «حضرتعالی» را به صورت درست آن‌ها، یعنی «می‌رساند»، «باسمه تعالی»، «این جانب»، «به عرض» و «حضرت عالی» بنویسیم.

1. 2 اصلاح غلط‌های املایی؛ به عنوان مثال‌، کلمه‌هایی مانند «درخاست» و «استحظار» را به صورت «درخواست» و «استحضار» بنویسیم.

1. 3 کنترل پاراگراف‌بندی؛ یعنی اینکه چه جمله‌هایی را در کنار هم و در یک پاراگراف قرار بدهیم. همان‌طور که می‌دانیم در یک کتاب، جمله‌هایی که یک مفهوم یا مثال خاص را توضیح می‌دهند، باید پشت سر هم بیایند و یک پاراگراف را تشکیل بدهند. به عنوان مثال، قبل از عبارت‌هایی مثل «بنابراین»، «در این حالت»، «برای این منظور»، «به عبارت دیگر»، «یعنی» و غیره، نباید یک پاراگراف جدید ایجاد کنیم.

1. 4 اصلاح یا اعمال نشانه‌گذاری‌های متن؛

1. 5 یک‌دست کردن ضبط اعلام، اصطلاحات، آوانگاشت آن‌ها در صورت لزوم و آوردن معادل لاتین کلمات؛

1. 6 اعمال قواعد عددنویسی، فرمول‌نویسی، اعراب‌گذاری و اختصارهای متنی؛

1. 7 مشخص کردن حدود نقل‌قول‌ها، وارسی ارجاعات، درستی نشان مآخذ و پانوشت‌ها و یادداشت‌ها؛

1. 8 بررسی کالبدشناسی اثر، شامل تمامی نمایه‌ها، جدول‌ها، نمودارها، تصاویر، عکس‌ها، فهرست مطالب، واژه‌نامه و غیره؛ جالب است بدانید که بعضی از انتشاراتی‌های معتبر دنیا مانند انتشارات دانشگاه کمبریج، کسانی را به عنوان Indexer به کار می‌گیرند که فقط کارشان، ایجاد قسمت «نمایه» یک کتاب است؛ هر چند مسئولیت نهایی این قسمت، به عهده نویسنده کتاب است.

1. 9 کنترل اندازه و قلم حروف، عنوان فصل‌ها، بخش‌ها و زیربخش‌ها، سربرگ‌ها و نمونه‌خوانی. دقت داشته باشید که منظور از نمونه‌خوانی، غلط‌گیری تایپی است که با وجود اینکه بدیهی‌ترین کار لازم برای یک نوشته قبل از چاپ شدن است، خیلی از نویسندگان و ناشران ایرانی، آن را انجام نمی‌دهند. تعداد غلط‌های تایپی‌ای که در بین کتاب‌های انگلیسی‌ای که تا به حال خوانده‌ام، پیدا کرده‌ام، به اندازه تعداد انگشت‌های یک دست هم نرسیده است؛ اما در مقابل، متأسفانه کتاب‌های فارسی، پر از غلط‌های تایپی است.

نکته خیلی مهمی که در نمونه‌خوانی باید به آن توجه کرد، این است که بهتر است کار نمونه‌خوانی را شخص دیگری غیر از نویسنده کتاب انجام دهد. چون بارها این مطلب را از نویسندگان مختلف شنیده‌ام که چون خودشان، نویسنده متن بوده‌اند، بعضی از جمله‌های کتاب، به جای چشم‌شان، به طور ناخودآگاه با ذهن‌شان مرور می‌شود و بنابراین بسیاری از غلط‌های تایپی کتاب را نمی‌بینند.

2 ویرایش زبانی-ساختاری

2. 1 رفع خطاهای دستوری، ساختاری و جمله‌بندی؛ به عنوان مثال، در جمله «مایه افتخار من است که از تجربیات شما بهره‌مند و در کارهایم از آن‌ها استفاده کنم»، باید بعد از «بهره‌مند»، از فعل «شوم» استفاده کنیم؛ چون «بهره‌مند کنم»، معنایی ندارد. بنابراین یکی از هدف‌های ویرایش زبانی-ساختاری، جلوگیری از حذف بدون قرینه فعل‌ها در جمله است. به عنوان مثالی دیگر، می‌توان به کاربرد درست «را»ی مفعولی بعد از مفعول اشاره کرد.

2. 2 اصلاح انحراف از زبان معیار و یک‌دست کردن زبان نوشته؛

2. 3 ابهام‌زدایی از عبارت‌های نارسا، مبهم، متناقض، نامفهوم و عامیانه؛

2. 4 انتخاب برابرهای مناسب برای واژگان غیر فارسی، حذف واژگان، تعابیر و اصطلاحات و عبارت‌های تکراری و زائد، عامیانه، ناقص، نارسا، متضاد و متناقض؛

2. 5 کوتاه کردن جمله‌های طولانی؛

2. 6 ساده‌سازی و روان‌سازی متن از نظر جمله‌بندی؛

2. 7 گزینش واژگان فارسی و برابرهای مناسب.

3 ویرایش تخصصی یا علمی یا محتوایی

3. 1 حذف، کاهش یا تلخیص مطالب تکراری، غیرضروری، غیرمستند، مبتذل، نامتعارف، سست و ضعیف؛

3. 2 اصلاح، تنظیم و جابه‌جایی مطالب برای انسجام و یک‌دستی نوشتار؛

3. 3 افزایش برخی نکات فراموش‌شده، جافتاده در متن یا پاورقی؛

3. 4 مقابله متن با اصل (در صورت ترجمه یا تصحیح متون کلاسیک)؛

3. 5 توضیح، یادآوری یا پیشنهاد ضروری در پاورقی که البته باید با ذکر کلمه «ویراستار» و با اجازه از نویسنده کتاب باشد.

3. 6 بازبینی و تصحیح مطالب نادرست، متناقض و غیرعلمی.

منبع: راهنمای ویراستاری و درست نویسی، دکتر حسن ذوالفقاری: به نقل از پانویس.

--------------------------------------------------------------------------------------------

ویکی پدیا درباره انواع ویرایش چنین آورده است:

ویرایش به همه جنبه‌های یک اثر ــ از محتوا، ساخت، زبان، و نظم و ترتیب ظاهریِ آن ــ تعلق می‌گیرد، و برهمین‌پایه، انواعی دارد:

• ویرایش فنّی (ویرایش صوری): آراستگی ظاهری و نظم و ترتیب بخشیدن به اثر؛
• ویرایش تخصّصی: که ناظر بر جنبه علمی یا تخصّصی اثر است؛
• ویرایش زبانی و ساختاری: که مربوط به جنبه‌های دستوری و نگارشی و املایی است.

زبان فارسی 1، سال اوّل آموزش متوسّطه، ص22، دفتر برنامه‌ریزی و تألیف کتاب‌های درسی ایران، تهران، 1385.

1. تعریف ویرایش در کتاب «شیوه‌نامه‌ جامع ویرایش» نوشته‌ جمشید سرمستانی چنین آمده است:

«ویرایش، دانشی منطق پایه است که به درست کردن نادرستی‎ها، زدودن کاستی‎ها، رسا کردن معنی، روان‎ کردن و فارسی کردن نوشته، سامان دادن به سازه‎ها، و هم‎خوان کردن نوشته با قواعد و شیوه‎های مشخص ویرایش می‎پردازد.»

 برای توضیح بیش‌تر درباره‌ این کار می‌توانم بگویم که:

ویرایش، مجموعه‌ای از روش‌ها و قاعده‌هاست که به کمک آن‌ها، یک نوشته -از کتاب گرفته تا مقاله، پایان‌نامه، فیلم‌نامه، مصاحبه، سخنرانی، انواع نشریه‌ها و...- مطابق با منظور پدید آورنده و در قالب‌های معیار (استاندارد)، به مخاطب عرضه می‌شود. در یک جمله می‌توانم بگویم که ویرایش، «درست نویسی، رسا نویسی و بقاعده نویسی» است.

2. تعریف ویرایش در کتاب «شیوه‌‌نامه ویرایش: اصول ویرایش و نشر ـ جلد 1»، محمدرضا محمدی‌فر چنین آمده است:

«ویرایش مجموعه‌ای از فعالیت‌های علمی و هنری است که هدف آن بهبود بخشیدن به ارائه و بازنمود مطلب نوشته شده و یا تصحیح خطاها و نواقص احتمالی آن، و یا مدیریت امور مربوط به انتشار متن است.»

3. اسدالله معظمی گودرزی، مدرس دانشگاه پیام نور: ویرایش، انسجام دادن به ساخت زبانی اثر است بر مبنای منطقی که آن زبان از آن تبعیت می کند.

http://www.lisna.ir/

4. تعریفی دیگر: ویرایش مجموعه ای از فعالیت های علمی و هنری است که هدف آن بهبود بخشیدن به ارائه و باز نمود مطالب نوشته شده و یا تصحیح خطاها ویا نواقص احتمالی آن و یا اداره امور به انتشار متن است . اگر فعالیت علمی می کنیم : بیشتر مربوط به ظاهر و شکل مطالب است (اندازه متن ، نوع کاغذ ، مقدار حاشیه ها و عنوان ها و ...) وقتی صحبت از باز نمود می کنیم :مشروط بر این است که ما اجازه آن کار را داشته باشیم ( بیان ها را عوض کردن و نویسنده این اجازه را به ما بدهد) . رفع نقص :هر گونه نقص ، اعم از درست نویسی ، فراموشی علامت ها و .... .

http://journalistkarbordi.blogfa.com/category/3

5. این کلمه معادل EDIT در زبان انگلیسی می باشد و در اصطلاح به مجموعه ای از خدمات نگارش گفته می شود که برای نشریه چاپ یک اثر صورت می گیرد .

http://vahed41.lxb.ir/post/17/%3C-BlogPhotoLink-%3E

6. تعریف ویرایش در کتاب «انواع ویرایش»، ابوالفضل طریقه دار چنین آمده است:

ویرایش، کلمه‌ای است فارسی که از زبان پارسی میانه به زبان فارسی دری امروزین، وارد شده است.از نظر دستوری،اسم مصدر و مصدر آن،«ویراستن» می‌باشد.معادل آن در انگلیسی editing    و در عربی«تحریر» است. به کسی که این کار را انجام می‌دهد«ویراستار» و معادل آن را در انگلیسی editor   و در عربی«محرّر» می‌گویند.

7. ویکی پدیا به نقل از: فرهنگ معین: ویرایش به زیاد یا کم کردن مطلب، تصحیح و تنقیح (اصلاح کردن کلام از عیب و نقص:فرهنگ معین) متن‌هایی که برای چاپ و نشر یا هرچیز دیگر آماده می‌کنند گفته می‌شود.

8. ویکی پدیا: هر نوشته باید از جهات گوناگونِ محتوا، بیان، صحّت و اعتبار، دقّت، نظم، آراستگی، علایم نگارشی، و... بررسی و بازبینی شود. به این بازبینی «ویرایش» یا «ویراستاری» می‌گویند.

تعاریف دیگر را بفرمایید تا بیفزایم.

1. فرهنگ املایی خط فارسی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی.

2. نگارش و ویرایش، احمد سمیعی(گیلانی)، انتشارات سمت.

3. بهار سخن، حسین دهنوی، مؤسسه امام خمینی(ره).

4. گزیده شیوه نامه جامع ویرایش و نگارش، جمشید سرمستانی، نشر سرمستان.

5. دستور زبان فارسی، حسن انوری و حسن احمدی گیوی، انتشارات فاطمی.

6. نگارش و ویرایش، زیر نظر نصرالله پورجوادی،.برگزیده‌ مقاله‌های نشر دانش.

7. شیوه نگارش، مرتضی کاخی، امیرکبیر.

8. غلط ننویسیم، ابوالحسن نجفی، مرکز نشر دانشگاهی.

9. آیین نگارش و ویرایش، محمد جعفر یاحقی و  مهدی ناصح، انتشارات آستان قدس رضوی.

10. دستور خط فارسی مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی.

11. راهنمای ویراستاری و درست نویسی، حسن ذوالفقاری، علم.

12. نکته‌های ویرایش، علی صلح‌جو، نشر مرکز.

13. ویرایش فنی، ابوالفضل طریقه‌دار، بوستان کتاب قم.

13. ویراستار یک دقیقه‌ای، کاظم عابدینی، فراگفت.

14. راهنمای ویرایش، غلامحسین غلامحسین زاده، سمت.

15. ویرایش و پیشینه آن، آتوما فروهی، نشر ری را.

16. راههای درست‌نویسی و ویراستاری، ابوالفتح قهرمانی، منادی تربیت.

17. ویراستاری آسان، علیرضا اسفندیاری، سازمان حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس ارتش جمهوری اسلامی ایران.

18.  انواع ویرایش،ابوالفضل طریقه‌دار، موسسه ‌بوستان‌ کتاب ‌قم.

19. آیین‌نگارش و ویرایش، ابراهیم رنجبر، پویای دانش.

20. شیوه‌نامه ویرایش، محمدرضا محمدی‌فر، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

21. بهتر بنویسیم، رضا بابایی، دانشگاه ادیان.

22. قواعد جامع املای فارسی، جمشید سرمستانی، نشر سرمستان.

23. بر بال قلم، سید ابوالقاسم حسینی، مؤسسه انتشاراتی ظفر.

منابعی که نیامده را تذکر بدهید تا بیفزایم.

آموزشگاه مجازی ویرایش و نگارش

http://virastari.persianblog.ir/

ویراستار

http://www.virastar.blogfa.com/

ویراستاری نوین

http://virastkar.blogfa.com/

انواع ویرایش

http://virayesh.blogfa.com/

به نگار

http://behnegar-edition.blogfa.com/

ویرایش

http://www.viraiesh.ir/new/

ویراستار رایگان

http://virasbaz.persianlanguage.ir/

ویرایش برخط

http://www.virastyar.ir/live

کانون ویرایش ایرانیان

http://www.iranvirayeshcenter.com

مؤسسه ویرایش افضلی پور

http://etrafzalipour.com/

کارگاه ویرایش دانشگاه فردوسی مشهد

http://virayesh-ferdowsi.blogfa.com/

اگر وبلاگ یا سایت دیگری می شناسید بفرمایید تا به لیست بیفزایم. با تشکر